zondag 1 maart 2009

Gejaagd door de wind

Eén van de zenders waar ik af en toe graag naar kijk als ik de tijd kan vinden, is TCM, het filmkanaal dat regelmatig oude films uitzendt. Nee, geen Rambo, ET of The Terminator. Wel oude klassiekers van vóór mijn tijd.

Afgelopen week zag ik voor het eerst in jaren Gone With The Wind weer, de legendarische verfilming van het boek van Margaret Mitchell. Ik had de film al verschillende keren gezien, maar opnieuw was ik van begin tot eind geboeid.
 De film duurt bijna vier uur, maar gaat toch met zevenmijlslaarzen door het boek heen. Begrijpelijk, want net als bij Lord Of The Rings is het boek zo dik, dat er geknipt moest worden. Zo wordt er in de film bijvoorbeeld weinig tot niets verteld over de eerste huwelijken van Scarlett, en de kinderen uit die eerste huwelijken heeft, bestaan niet eens in de film.
Ik heb ooit gehoord dat het boek bij elke Amerikaanse vrouw in de boekenkast staat, maar slechts door weinigen is uitgelezen. Net als De Ontdekking Van De Hemel bij ons. Ik moet bekennen dat ik beide boeken destijds wel tot het eind heb gelezen, maar ik kwam weer niet door De Gelukkige Huisvrouw heen...! Ik was als puber erg onder de indruk van het boek, en nu ik ouder ben ontdek ik steeds nieuwe aspecten, achtergronden en karaktertrekjes. Het boek gaat echt dieper dan een (lijvig) damesromannetje, waarmee het vaak wordt vergeleken.
 Margaret Mitchell is tien jaar bezig geweest met het boek. Ze slaagt er uitstekend in ons aan de kant van Scarlett te krijgen, ook al manipuleert ze verschrikkelijk en gaat ze heel ver om haar zin te krijgen. Diezelfde koppigheid zorgt er wel voor dat Scarlett er na de oorlog weer bovenop komt. Ook de strijd in Atlanta wordt bijzonder beeldend beschreven.
Deze Amerikaanse Burgeroorlog heeft door diverse films en series (North And South) meer bekendheid gekregen, maar veel Europeanen weten er niet echt het fijne van. De Zuiderlingen waren in onze ogen de slechten, want die hadden "negerslaven" en anno 2009 is dat natuurlijk überfout. De vrijheid van de Afro-Amerikanen (Emancipation) was absoluut noodzakelijk, maar deze Afro-Amerikaanse slaven waren wel de kurk waar de emancipatie van het zuiden op dreef! De slavernij was dan ook één van de lonten in het kruitvat (maar niet de directe aanleiding van de oorlog).
 De oorlog begon nadat Lincoln in 1860 tot president was verkozen. Vervolgens scheidden de zuidelijke staten zich af en vormden de Geconfedereerde Staten Van Amerika. Ook kozen zij een eigen president. Enkele maanden later, in het voorjaar van 1861, riep Lincoln op de banden van de Unie weer te herstellen, maar de Confederatie weigerde. Lincoln besloot in te grijpen, omdat hij de Unie wilde behouden.
 De Noorderlingen dachten dat ze de Zuiderlingen in korte tijd verslagen zouden hebben, maar dat viel tegen. Vervolgens werden de Zuidelijke aanvoerroutes geblokkeerd, maar het duurde nog tot 1865 tot de overgave van de legendarische Zuidelijke generaal Robert E. Lee.
 Na de oorlog wilde het Noorden helpen met de wederopbouw. Lincoln was vlak voor het einde van de oorlog vermoord, maar zijn opvolger Johnson zette zich ook in voor herstel van de verscheurde Unie. Tevergeefs, want de Zuiderlingen zagen de Noorderlingen, die hen kwamen helpen, als indringers ("Carpetbaggers") en wantrouwden hen sterk.

Tegen deze achtergrond speelt Gejaagd Door De Wind zich af. Het verhaal begint vlak voor de oorlog. De jonge Scarlett, die is opgegroeid op een welvarende plantage, is geliefd bij alle jongemannen in de omgeving. Ze vechten om haar hand, maar zij houdt maar van één man: Ashley, die niet steeds praat over oorlog en Yankees verslaan. Helaas voor haar is Ashley net verloofd met zijn nicht Melanie, een vrouw waar Scarlett niet veel mee heeft. Als Scarlett haar woede afreageert over de verloving, ontmoet ze Rhett Butler, een man met een slechte reputatie (behalve als het goed met hem gaat, dan wil iedereen haar kennen!).

Het verhaal is bekend. Scarlett, het verwende, manipulerende meisje leert dat niet elke situatie naar haar hand te zetten is. Ze leert wat armoede is, maar dankzij haar manipulatie weet ze zich omhoog te werken. Dit gebeurt wel ten koste van anderen, en ze heeft heel wat vijanden, vooral onder de vrouwen die haar door hebben.
 Uiteindelijk verliest ze bijna alles wat ze heeft, zelfs manipuleren helpt niet meer. Ze besluit terug te keren naar haar geboortegrond, zodat ze kan nadenken, want ze denkt dat haar laatste echtgenoot (Rhett) vast wel weer bij haar terug zal komen.
Margaret Mitchell heeft nooit een vervolg geschreven. Ze stierf in 1949 na een auto-ongeluk. In 1991 schreef Alexandra Ripley een vervolg: Scarlett. Het leek veel meer op een damesroman en miste de vele facetten van Gone With The Wind. Wel werd het verfilmd. In 2007 verscheen een boek dat geschreven is vanuit het perspectief van Rhett Butler (Rhett Butler's People - Donald McCaig).
 Vanwege copyrightproblemen zijn andere uitgaven verboden, o.a. Alice Randall's The Wind Done Gone (vanuit het perspectief van de slaven) en The Winds Of Tara van Katherine Pinonni (wel uitgegeven in Australië).
De film, die niet lang na het verschijnen van het boek uitkwam, is een hele zit, maar het is de moeite waard. Helaas is Vivian Leigh af en toe gedateerd-overdreven in haar rol van Scarlett O'Hara, maar het past ook wel bij het karakter, en de manier waarop zij de aan lager wal geraakte Scarlett neerzette, is indrukwekkend. Olivia de Havilland's uitvoering van Melanie is tijdloos mooi. Clark Gable als Rhett Butler staat als een huis.
 Maar de show werd absoluut gestolen door Mammy (Hattie McDaniel), de "huisslavin" van Scarlett. Zelfs in een verhaal dat werd geschreven in de tijd dat Afro-Amerikanen nog officieel negers werden genoemd en er nog legaal rascisme bestond, werd Mammy maar zelden een karikatuur van "de negerslaaf". Ze won er zelfs een Oscar mee! Dit tot verontwaardiging van een aantal mensen uit het zuiden; Mammy was in de film veel te amicaal tegen Scarlett...!
 De jonge slavin Prissy werd in het boek wel neergezet als het prototype domme negerslaaf, iets wat door actrice Butterfly McQueen overigens prachtig werd geacteerd.

Hoewel zowel film als boek duidelijke trekjes uit keukenmeidenromannetjes hebben, boeit het me inmiddels alweer zo'n dertig jaar. En telkens opnieuw zie ik nieuwe aspecten in de karakters, vallen me nieuwe dingen op. De film heb ik deze week voor het eerst in zeker tien jaar weer gezien. Als ik even tijd heb zal ik het boek binnenkort ook weer uit de kast trekken!

Geen opmerkingen:

Een reactie posten