Martin Sommer: 'De overheid komt verder achter de voordeur dan ooit'
De terugtrekkende staat vraagt meer persoonsgegevens van Nederlanders op dan ooit tevoren. Maar tot veel rimpelingen heeft dat nog niet geleid, constateert Martin Sommer tot zijn zorg. 'Vadertje staat is van oudsher een huisvriend hier. Wacht maar tot hij bij u aan de keukentafel zit.'
De hoofdredacteur ziet graag dat ik op stap ga, weg van de Haagse binnenvetterij. Dat doe ik uiteraard met liefde, maar soms kom ik toch niet verder dan een voyage autour de ma chambre. Zo zijn wij van de Haagse redactie sinds kort verhuisd, naar een chic kantoor dat uitkijkt op de kastanjes van het Lange Voorhout.
Daarover niets dan goeds, maar in de nieuwe burelen hebben wij niet langer een ladenkastje. Op alle bureaus staat een zwart plastic niervormig bakje. Zonder slot erop. Daarin moet je hele hebben en houden passen, te weten een potlood en wat gummetjes. Dat bakje en vooral het gemis van een persoonlijke ladenkast horen bij het verschijnsel flexwerken - de mensen moeten vooral niet gaan hechten aan hun plek. Wij worden kortom van bovenaf geprikkeld om op hun manier te werken en niet op die van ons.
Vertraagde trein
Het is bon ton om je geweldig op te winden over de vuile Amerikanen die in onze levens loeren met hun big data, maar wat moeten ze in godsnaam met anderhalf miljoen telefoongesprekken waarin iedereen vertelt dat hij in een vertraagde trein zit. Dat zwarte bakje is een veel grotere inbreuk op mijn privéleven. Zo zijn er meer voorbeelden. Op het station moet ik elke maand meer knoppen indrukken op een schermpje om een kaartje uit de automaat te krijgen. Wilt u een papieren kaartje, is de onlangs toegevoegde infantiele vraag. Alles om mij net zolang te pesten tot ik besluit een ov-chipkaart te kopen.
Daarover niets dan goeds, maar in de nieuwe burelen hebben wij niet langer een ladenkastje. Op alle bureaus staat een zwart plastic niervormig bakje. Zonder slot erop. Daarin moet je hele hebben en houden passen, te weten een potlood en wat gummetjes. Dat bakje en vooral het gemis van een persoonlijke ladenkast horen bij het verschijnsel flexwerken - de mensen moeten vooral niet gaan hechten aan hun plek. Wij worden kortom van bovenaf geprikkeld om op hun manier te werken en niet op die van ons.
Vertraagde trein
Het is bon ton om je geweldig op te winden over de vuile Amerikanen die in onze levens loeren met hun big data, maar wat moeten ze in godsnaam met anderhalf miljoen telefoongesprekken waarin iedereen vertelt dat hij in een vertraagde trein zit. Dat zwarte bakje is een veel grotere inbreuk op mijn privéleven. Zo zijn er meer voorbeelden. Op het station moet ik elke maand meer knoppen indrukken op een schermpje om een kaartje uit de automaat te krijgen. Wilt u een papieren kaartje, is de onlangs toegevoegde infantiele vraag. Alles om mij net zolang te pesten tot ik besluit een ov-chipkaart te kopen.
Bij de Albert Heijn hebben ze een nieuwe bonuskaart. Eerst even je hele doopceel invullen, waarna de kaart helemaal is toegesneden op jouw eigenste wensen. Maar niet heus. Ogenschijnlijk maatwerk is nooit onschuldig, want altijd dienstig aan de instanties. En zo kom ik op de publieke zaak, want dit is een ernstige rubriek.
AWBZ
De grootste bezuiniging die dit kabinet wil binnenhalen, is die op de AWBZ, de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Op grond daarvan heeft iedereen die slecht ter been is recht op een traplift en huisbezoek voor wassen en steunkousen aantrekken. Wat je inkomen ook is. Dat moet natuurlijk anders. De oplossing heet WMO 2015, Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning, waarmee het afgelopen is met dat recht. Om vast te stellen wat u nog zelf kunt, komt er een gemeenteambtenaar bij u langs. Voor een gesprek 'aan de keukentafel', zoals het in alle officiële stukken huiselijk heet. Of hij komt 'je in de ogen kijken', zoals decentralisatie-minister Plasterk het deze week in de Kamer noemde. Ook al zo geruststellend. Alles ademt dat die ambtenaar het beste met u voorheeft.
Maar wat is hij, een vriend, een soort huisarts, een vertrouwenspersoon? Of toch meer de personeelsmanager die altijd doet alsof hij aan jouw kant staat, tot de beoordelingsbrief op de mat ligt? Dat laatste natuurlijk, aangezien hij in zijn achterhoofd een miljardenbezuiniging heeft zitten. Ik verbaas me over het gemak waarmee men in Den Haag afscheid neemt van het oude beginsel van neutraliteit en gelijkheid voor de wet als hoogste ambtelijk beginsel.
AWBZ
De grootste bezuiniging die dit kabinet wil binnenhalen, is die op de AWBZ, de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Op grond daarvan heeft iedereen die slecht ter been is recht op een traplift en huisbezoek voor wassen en steunkousen aantrekken. Wat je inkomen ook is. Dat moet natuurlijk anders. De oplossing heet WMO 2015, Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning, waarmee het afgelopen is met dat recht. Om vast te stellen wat u nog zelf kunt, komt er een gemeenteambtenaar bij u langs. Voor een gesprek 'aan de keukentafel', zoals het in alle officiële stukken huiselijk heet. Of hij komt 'je in de ogen kijken', zoals decentralisatie-minister Plasterk het deze week in de Kamer noemde. Ook al zo geruststellend. Alles ademt dat die ambtenaar het beste met u voorheeft.
Maar wat is hij, een vriend, een soort huisarts, een vertrouwenspersoon? Of toch meer de personeelsmanager die altijd doet alsof hij aan jouw kant staat, tot de beoordelingsbrief op de mat ligt? Dat laatste natuurlijk, aangezien hij in zijn achterhoofd een miljardenbezuiniging heeft zitten. Ik verbaas me over het gemak waarmee men in Den Haag afscheid neemt van het oude beginsel van neutraliteit en gelijkheid voor de wet als hoogste ambtelijk beginsel.
Aan de keukentafel
Niet alleen de uitvoering van de wet wordt naar de gemeenten geschoven. Daarbovenop mag de betrokken ambtenaar bij u aan de keukentafel uitmaken of u die traplift krijgt, zonder protocollen, regels of voorschriften. Want maatwerk gaat voor alles, een juffrouw van de PvdA was er woensdag in de Kamer nog dolenthousiast over. Mensen zijn immers niet hetzelfde maar verschillend, zei ze, en in Venlo gaat het al zo fantastisch. Als je het mij vraagt, heeft niemand in Den Haag nagedacht over het rolprobleem van de ambtenaar die tegelijk beoordelaar én kasbeheerder is. En daarbovenop dacht ik dat die juichende maatwerkjuffrouw van de PvdA haar sociaal-democratische geschiedenis niet kende, na een dikke eeuw sociale strijd die begon onder het banier Recht voor Allen.
De ambtenaar, ook als hij aan huis komt, vertegenwoordigt de staat en de staat is er niet om zoete broodjes te bakken. Hij is niet zo'n vijand als in de paranoïde wereld van Julian Assange, maar gevaarlijk en machtig is hij wel. Er is niet voor niets een hele batterij Grondwetsartikelen die de burger tegen de staat moeten beschermen. Officieel trekt de staat zich terug, de AWBZ wordt immers te duur. In werkelijkheid komt dezelfde staat verder achter de voordeur dan ooit.
De Haagse denktank RMO schreef er onder de titel Terugtreden is vooruitzien deze zomer een scherp rapport over.
De nieuwe wet wil zelfstandigheid en participatie bevorderen, maar is doordesemd van overheidsbemoeienis. Dat bleek toen deze krant schreef over het vrijwilligerswerk dat de keukentafelambtenaar zou gaan suggereren, 'om iets terug te doen'. Dat vrijwilligerswerk is niet afdwingbaar dus daar komt niets van terecht, maar het is wel degelijk de denkrichting. Let op de terminologie: vroegsignalering, ondersteuningsarrangementen, preventie: alles diep in uw privéleven, inclusief het morele oordeel over wat 'gebruikelijke hulp' is van buren en familie.
Ongewenste intimiteiten
Dit zijn ongewenste intimiteiten van een staat die in de wet op barse toon vaststelt 'dat de gemeente moet beschikken over de noodzakelijke persoonsgegevens - ook de gegevens van zorgverzekeraars, zorgaanbieders, jeugdhulp, onderwijs, werk en inkomen'. Het College Bescherming Persoonsgegevens sloeg deze week alarm over een terugtrekkende overheid die méér gegevens van méér burgers dan ooit gaat opvragen.
Het merkwaardige is dat dit tot dusver nauwelijks tot een rimpeling heeft geleid. Eigenlijk precies zoals de Nederlander zich probleemloos laat afluisteren. Vadertje staat is van oudsher een huisvriend hier. Wacht maar tot hij bij u aan de keukentafel zit.
Martin Sommer is politiek commentator van de Volkskrant.
Niet alleen de uitvoering van de wet wordt naar de gemeenten geschoven. Daarbovenop mag de betrokken ambtenaar bij u aan de keukentafel uitmaken of u die traplift krijgt, zonder protocollen, regels of voorschriften. Want maatwerk gaat voor alles, een juffrouw van de PvdA was er woensdag in de Kamer nog dolenthousiast over. Mensen zijn immers niet hetzelfde maar verschillend, zei ze, en in Venlo gaat het al zo fantastisch. Als je het mij vraagt, heeft niemand in Den Haag nagedacht over het rolprobleem van de ambtenaar die tegelijk beoordelaar én kasbeheerder is. En daarbovenop dacht ik dat die juichende maatwerkjuffrouw van de PvdA haar sociaal-democratische geschiedenis niet kende, na een dikke eeuw sociale strijd die begon onder het banier Recht voor Allen.
De ambtenaar, ook als hij aan huis komt, vertegenwoordigt de staat en de staat is er niet om zoete broodjes te bakken. Hij is niet zo'n vijand als in de paranoïde wereld van Julian Assange, maar gevaarlijk en machtig is hij wel. Er is niet voor niets een hele batterij Grondwetsartikelen die de burger tegen de staat moeten beschermen. Officieel trekt de staat zich terug, de AWBZ wordt immers te duur. In werkelijkheid komt dezelfde staat verder achter de voordeur dan ooit.
De Haagse denktank RMO schreef er onder de titel Terugtreden is vooruitzien deze zomer een scherp rapport over.
De nieuwe wet wil zelfstandigheid en participatie bevorderen, maar is doordesemd van overheidsbemoeienis. Dat bleek toen deze krant schreef over het vrijwilligerswerk dat de keukentafelambtenaar zou gaan suggereren, 'om iets terug te doen'. Dat vrijwilligerswerk is niet afdwingbaar dus daar komt niets van terecht, maar het is wel degelijk de denkrichting. Let op de terminologie: vroegsignalering, ondersteuningsarrangementen, preventie: alles diep in uw privéleven, inclusief het morele oordeel over wat 'gebruikelijke hulp' is van buren en familie.
Ongewenste intimiteiten
Dit zijn ongewenste intimiteiten van een staat die in de wet op barse toon vaststelt 'dat de gemeente moet beschikken over de noodzakelijke persoonsgegevens - ook de gegevens van zorgverzekeraars, zorgaanbieders, jeugdhulp, onderwijs, werk en inkomen'. Het College Bescherming Persoonsgegevens sloeg deze week alarm over een terugtrekkende overheid die méér gegevens van méér burgers dan ooit gaat opvragen.
Het merkwaardige is dat dit tot dusver nauwelijks tot een rimpeling heeft geleid. Eigenlijk precies zoals de Nederlander zich probleemloos laat afluisteren. Vadertje staat is van oudsher een huisvriend hier. Wacht maar tot hij bij u aan de keukentafel zit.
Martin Sommer is politiek commentator van de Volkskrant.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten