Als je weer vrij bent

In Metro staat een interessant artikel over ex-gevangenen, waar ze het meest van schrikken als ze weer vrij zijn na een lange straf.

Het is eigenlijk de variatie op een vraag die mij al van kinds af aan bezig houdt: wat ervaart iemand die na een lange coma weer bij is gekomen?

Op Reddit werd deze vraag aan ex-gedetineerden die minstens vijf jaar vast hebben gezeten, gesteld.

Er kwamen zeer veel reacties, waaruit blijkt hoe beroerd de ondersteuning in de VS is voor gedetineerden die weer vrij gaan komen. De deur gaat open, en zoek het verder maar uit in een heel nieuwe wereld. Het Redditonderwerp, dat 13 augustus is aangemaakt in de rubriek "Serious" (en dus niet bedoeld is om mee te dollen), heeft nu al rond de 4600 reacties.

Veel oud-gedetineerden geven aan dat men moest wennen aan de tech-ontwikkelingen zoals 4G en Netflix. Het was voor sommigen een heel nieuwe ervaring om een smartphone te gebruiken en digitaal te solliciteren.

Een reactie komt van iemand die in de gevangenis kwam toen de eerste iPhone net uit was en rond 2014 weer vrij kwam. Hij ergerde zich niet zozeer aan de smartphones overal, maar vooral hoe iedereen er eentje in de hand had en er naar staarde. Het gaf hem een vreemd twilight-zone-achtig gevoel.

Sommige mensen op Reddit vragen zich af of er dan echt geen internet in de gevangenis is. Het antwoord komt van een vriend van iemand die in de gevangenis werkt en juist de mensen zien die net gedetineerd zijn. Eén van de grootste schokken die die nieuwe gevangenen ervaren is, dat ze plotseling van internet zijn afgesneden. Geen social media, geen Youtube, niets - en dat de komende jaren. Het kan wel via een illegale manier, maar de eerste schok komt heel hard aan.

Er was ook iemand die na 15 jaar detentie weigerde smartphones aan te raken en erg moest wennen aan flatscreen tv's.

Hoewel de opvang van ex-gedetineerden soms dieptreurig is, zijn er toch ook instanties die zich daar wel mee bezig houden. Zo reageert er een contactpersoon die de ex-gedetineerden helpt met het zoeken naar werk. Zijn grootste uitdaging was een man die van 1999 tot 2019 vast had gezeten. Neem het gebruik van smartphones. Voor hij die kon gebruiken, moest hij eerst leren om te gaan met een gewone computer met een QERTY-toetsenbord. Hij zocht nog regelmatig naar een telefooncel...

In een reactie schrijft iemand over een een ex-gedetineerde (9 jaar) en de lichte paniek toen hij ontdekte dat er geen openbare telefooncellen meer waren. 

Een maatschappelijk werker ging rond 2014 met één van zijn jeugdige cliënten naar diens vader, die sinds 1995 in de gevangenis zat. Hij realiseerde zich: stel dat je gaat slapen in 1995 en wakker wordt in 2014. Het verschil in technologie en cultuur is krankzinnig!

Maar ook de prijzen van vaste lasten en bij fastfoodketens. „Na 93 maanden in de gevangenis, werd ik door vrienden opgehaald. Eerste stop: Burger King. We waren met z’n vieren en we moesten 24 dollar betalen! Ik bleef maar zeggen dat ze een fout bij de Burger King hadden gemaakt, ik kon niet geloven dat het zo duur was. En behalve dat, vond ik het douchen met blote voeten ook bijna surrealistisch.”

Iemand vertelde ook dat hij weer moest leren met geld om te gaan. Een andere schrijver op Reddit vertelde over een vriend die een angststoornis ontwikkelde omdat niemand hem meer vertelde wat hij moest doen, maar hij raakte ook verslingerd aan SnapChat-filters.

Iemand die vijf jaar en tien maanden had gezeten vond één van de moeilijkste dingen, toen hij weer vrij was, het maken van keuzes. Bijvoorbeeld: je bent gewend aan twee soorten shampoo, als je geluk hebt. Dan kom je in de winkel om het zelf te kopen en word je overweldigd door de vele soorten shampoo. Hij heeft staan huilen in het gangpad en vertrok uiteindelijk zonder aankoop.

Na acht jaar detentie realiseerde iemand zich dat vrijheid het grootste probleem was. Hij was 19 toen hij werd opgesloten en 27 toen hij er uit kwam en mocht opeens weer kiezen uit 60 verschillende soorten ontbijtgranen, 2000 kanalen op tv, de mogelijkheid om bijna overal heen te kunnen gaan waar hij maar wilde. Toen zijn leven in de gevangenis nog zo netjes was geregeld en gedefinieerd, had hij daar steun aan. Toen dat allemaal verdween had hij het heel zwaar, maar gelukkig, schrijft hij, kon hij de balans weer vinden en is hij nu, 6 jaar later, gelukkig getrouwd met een goede baan. Het is niet altijd makkelijk, maar hij weet zich omringd door liefde.

Spotify blijkt enorm populair bij ex-gedetineerden. Ze kunnen het bijna niet geloven: zoveel artiesten op één plek gratis, legaal!

Touchscreens!

Iemand kwam na tien jaar vrij en ging naar het vliegveld. Daar zat een vrouw naast hem die vriendelijk vroeg: "Hoe was je dag?" 

Verrast door deze vriendelijkheid begon hij te vertellen dat hij was zenuwachtig was want hij had al een tijd niet gevlogen.
De vrouw keek hem aan of hij gek was geworden en zei toen: "Wacht even, een klootzak vertelt me over zijn dag."
Tja, hij had nog nooit een draadloze headset gezien. En toen hij ze later zag schrok hij zich rot van de prijs!

Een man die in de gevangenis werkte, kende iemand die levenslang had gekregen maar voorwaardelijk vrij zou komen. Hij legde de gedetineerde uit was een smartphone was. De gedetineerde fronsde zijn wenkbrauwen, maar werd zelfs kwaad toen hem werd verteld wat Pokémon GO was. Hij dacht dat hij voor de gek werd gehouden.

Een ex-gedetineerde schreef over geuren en het verstrijken van de jaren: „In de gevangenis heb je een bepaald aantal geuren waaraan je elke dag wordt blootgesteld, zie het als de eerste pagina van een boek. Maar als je uit de bak komt, heb je ineens de rest van het boek beschikbaar. Het is heel veel om in één keer op te nemen. (...) In de gevangenis ben je bevroren in de tijd. Je zit elke dag vast in een constante lus van dezelfde dagen. Dus toen ik weer vrij kwam, was het een hele reis om op Facebook en Instagram te komen en te zien hoe iedereen in mijn omgeving verder was gegaan, zonder mij. Hoe ze kinderen kregen, trouwden, ineens dik waren geworden. Maar ook weer waren afgevallen, en soms zelfs waren overleden. Dat ik vanaf toen alles moest inhalen, maakte me in het begin heel angstig.” (vertaling door metro).

Andere zaken waar ex-gedetineerden echt aan moesten wennen waren veel keuze in verzorgingsproducten en de vele kleuren in de groentewinkel of supermarkt, of de schoonheid van de natuur, want de gevangenis kent zulke kleuren en schoonheid niet.

Iemand werkte op een speciale beveiligde ziekenhuisafdeling, waar wel televisie was. Twee gedetineerden keken naar het nieuws toen ze binnen kwam met medicatie. Wat er op het nieuws was weet ze niet, maar de mannen zeiden tegen elkaar dat het eng was daarbuiten, en als ze weer voorwaardelijk vrij waren zouden ze zichzelf de hele dag thuis opsluiten.

Iemand schreef dat zijn vader, die in de gevangenis werkte, hem had verteld dat gedetineerden zo graag eens in water wilden liggen. Zwemmen, in bad, etcetera. Er zijn alleen maar douches dus het gevoel gewichtloos rond te kunnen drijven en ondergedompeld te zijn was iets waar ze graag over fantaseerden.

Iemand zat van zijn 16e tot 32e in de gevangenis en vertelde dat hij het heel lastig vond om te leren daten en een gezonde relatie te krijgen. Hij had als puber en jongvolwassene het natuurlijke proces van daten gemist en moest leren dat vrouwen van zijn leeftijd dat wel hadden meegemaakt. Hij pleit dan ook voor uitgebreide voorlichting over seks en gezonde relaties in (jeugd)gevangenissen.

Iemand anders had een vriend die inmiddels 18 jaar vast zit en zei, dat hij al die tijd geen vrouw meer van dichtbij heeft gezien. Als hij ooit vrij komt weet hij niet meer hoe hij met hen om moet gaan...

Heel schrijnend is het verhaal van een persoon die ex-gedetineerden begeleidde. Die ontmoette een man die in 1968 werd gearresteerd tijdens rassenrellen en maar liefst vijftig jaar was opgesloten. Toen hij weer vrij was, had hij geen ID meer. Hij wist ook niet waar zijn geboorte-akte was. Het voelde voor hem alsof hij niet meer bestond...

Weer in een auto rijden (of gereden worden) na al die jaren is een achtbaan-achtige ervaring, volgens een ex-gedetenteerde. Iemand anders schrijft dat hij tijdens een Greyhound-busrit naast een net vrijgelaten man zat die de hele reis gefascineerd uit het raam keek. Vooral auto's vond hij indrukwekkend, hij had al jaren geen auto meer gezien...

Eén van de reacties was van iemand die vertelde over een vriend die elf jaar gedetineerd was geweest. Hij moest erg wennen aan het feit dat hij zijn spullen niet meer hoefde te verbergen of af te geven als ze ontdekt waren. Blijkbaar heeft hij het heel moeilijk gehad met andere veroordeelden of zelfs de bewakers, besloot hij zijn reactie.

Weer (leren) slapen in een stille, donkere slaapkamer (terwijl dat het ergst werd gemist tijdens de detentie) wordt ook genoemd. Een gevangenis is nooit donker en stil.

Dat je in alle privacy op het toilet kunt zitten, zo lang als je wil.

Iemands vader heeft 6,5 jaar vastgezeten en kon niet meer in een normaal tempo eten. Tijdens de eerste Thanksgiving sinds zijn terugkeer had hij zijn eten in 8 minuten op, zonder te praten. Zwijg, eet en vertrek. 

Deze man was van zichzelf nogal luidruchtig en ook gewelddadig, maar na zijn vrijlating, nu zo'n 10 jaar geleden, was hij ouder en stiller geworden, hij heeft nooit meer geschreeuwd.

Draadloze headsets en zelfscannen in winkels waren voor iemand die als jongere was veroordeeld tot 9 jaar straf een "dit is niet echt"-ervaring.

Iemand merkt op dat porno is veranderd. Voor hij vast kwam te zitten keek hij op video hoe het hoogtepunt altijd op rug, buin of benen terecht kwam. Toen hij weer vrij kwam, keek hij op DVD hoe alles eindigde "in een gezichtsbehandeling".

Een ex-gedetineerde schoof in het restaurant zijn mes van zich af onder een servet omdat hij bang was in de problemen te komen.

Een Uber-chauffeur beschreef een klant die er net 15 jaar op had zitten. Die was verbijsterd van de Apple Car Play, vond het een soort buitenaardse hekserij! De chauffeur zette hem voorin en liet hem spelen met het systeem.

Verschillende mensen noemen het veranderde landschap. Waar vroeger natuur was, staan nu gebouwen.