Meteotsunami

 Dat is geen Japans gerecht, maar in dit geval een tijdelijke stijging van het IJsselmeer als gevolg van flink onweer, aldus weer.nl.

Dit gebeurde in de avond van zondag 16 augustus in de haven van Lemmer. Tijdens de passage van een actieve lijn met onweer steeg het waterin een half uur 61 cm om daarna in iets meer dan een uur 97 cm te dalen. Ik kende dit verschijnsel nog niet, maar het schijnt vaker te gebeuren. De sterkste schommeling was op 11 juli 1984, toen het totaal van de zeer snelle verandering rond de anderhalve meter uit kwam. Dit was ook tijdens de passage van een lijn met zware onweersbuien.

Toen het water zo snel wegstroomde uit de buitenhaven werden de deuren van de sluis naar de binnenhaven (waar het water normaliter een halve meter lager staat) open gezogen. De sluiswachter sloot snel de ebdeuren om schade te voorkomen, maar inmiddels lagen er in de binnenhaven al jachten scheef met hun kiel op de bodem en de masten tegen elkaar aan. 

Voor de sluisdeuren weer dicht waren, stroomde het water vanuit het IJsselmeer weer terug, de binnenhaven in, waardoor de straat schter de sluis (die normaliter een halve meter boven het water ligt) 15 cm onder water kwam te staan. Uit het artikel wordt me niet goed duidelijk of dit zondag was, of op die julidag in 1984.

Op 29 mei 2017 was er een schommeling van ca. 2 meter in de waterstand op het strand van Rockanje. De golf had een snelheid van 75 km/u en richtte grote schade aan aan een houten gebouwtje en het meubilair op het terras van een strandtent.

Meteotsunami’s kunnen ontstaan als een snel bewegend gebied met onweersbuien over een grote wateroppervlakte trekt (zoals zondag). Als je de barometer bekijkt zie je ook een schommeling van de luchtdruk ("onweersneus"). In uitzonderlijke omstandigheden kan dit meer dan 5 hPa zijn, in 1984 was dat 11 hPa. Deze luchtdrukschommeling, gecombineerd met verandering van de windrichting, kan een lange golf veroorzaken. Als bui en golf even snel bewegen, dan kan zo'n meteotsunami ontstaan. Komt die tsunami in een trechtervormige haven, zoals Lemmer, dan wordt het effect versterkt. Afgelopen zondag was er een onweersneus van 2,5 hPa en stond er even een harde tot stormachtige zuidwestenwind. Meteotsunami's staan ook wel bekend als seiches of rissaga's (Middellandse Zeegebied).

Op 15 juni 2006 werd de haven van Ciutadella (Menorca) zwaar getroffen toen de waterstand eerst naar vier meter beneden normaal zakte en vervolgens drie meter boven normaal steeg in zeer korte tijd. De schade van deze rissaga was tientallen miljoenen.

Weer.nl heeft het verschijnsel van 1984 samen met oud-havenmeester Jaap de Jong onderzocht. Inmiddels is bekend dat het IJsselmeer vaker dergelijke (kleinere) meteotsunami's heeft. Na de meteotsunami van 2017 heeft men verder onderzocht of ze in de toekomst vaker zullen voorkomen, maar het KNMI en Deltares hebben geen duidelijk signaal hiervoor gevonden.

De schommeling is terug te zien op metingen van Rijkswaterstaat, net als de kleine schommeling (ook tijdens een buienlijn) op 14 augustus.

Naar het bericht van Reinout van den Born van Weer.nl.

De schommelingen van het IJsselmeer bij Lemmer. Bron: Rijkswaterstaat