Bart van Leeuwen, de radiolegende

Ik heb hem altijd een sympathieke dj gevonden: Bart van Leeuwen. Vriendelijk, "doe maar gewoon", prettig om naar te luisteren. Vroeger al op Hilversum 3, maar tegenwoordig ook in het leukste radioprogramma dat er is: Theater van het Sentiment. Ik ben dol op dat programma, het brengt zoveel herinneringen terug! Het begon in 1997 op Radio 2, is in 2013 tijdelijk uit de lucht geweest maar in 2014 godzijdank weer terug gekomen op Radio 5. Momenteel gaat men terug naar data uit de jaren 1965-1985.

Radiolegende Bart van Leeuwen is met pensioen, maar vindt radio maken veel te leuk om te stoppen

Hij is officieel met pensioen en krijgt over enkele maanden zijn AOW-uitkering, maar diskjockey-legende Bart van Leeuwen (65) denkt nog niet aan stoppen. De geboren Dordtenaar, enig kind van een Werkendamse vader en moeder, geniet daarvoor te veel van zijn vak. Als stem van ClassicNL en presentator op de groeizender NPO Radio 5 in het Theater van het Sentiment. "Een radiostem is nu niet meer zo belangrijk."

De enige momenten dat Bart van Leeuwen in deze tijden zijn woning in Hilversum verlaat, zijn op zaterdag en zondag. Dan snelt hij naar het mediapark om vanuit de studio het radioprogramma Theater van het Sentiment te presenteren. Achter plexiglasschermen, om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te maken. "Tsja, je kunt nu eenmaal niet vanuit huis een radioprogramma presenteren", vertelt Van Leeuwen. Maar verder neemt de diskjockey geen enkel risico. "Ik ben 65 jaar en COPD-patiënt, dus ik behoor tot de risicogroep."

Slechts eens per twee weken is er een ander 'uitstapje'. Naar de supermarkt om daar boodschappen te doen voor zijn 86-jarige moeder in Zeewolde. "Aangezien ik haar enig kind ben, ben ik ook de enige in de familie die iets voor haar kan doen. Ik doe de boodschappen en zet ze voor de deur neer. Het is onverstandig om daar nu binnen te komen. Ik houd ontzettend veel van haar en zij van mij. Dat is één van de redenen dat ik mezelf nu heb opgesloten. Om niet alleen mezelf, maar ook haar te beschermen." 

Zijn mazzel is echter, zo zegt hij, dat hij zijn werk vandaag de dag vooral uit huis doet. Inspreekwerk voor televisieprogramma's en de radiozender ClassicNL, waarvoor hij de huisstem is. "Al mijn spullen staan hier, daar kan ik goed mee uit de voeten. Ik heb alleen minder opdrachten, omdat de reclamemarkt instort. Daar heb ook ik last van.”

Luxe

Van Leeuwen heeft echter de luxe dat hij al met pensioen is. Over enkele maanden aangevuld met zijn AOW. Hij hoeft niet meer, maar wil graag door. "Radio is zo leuk. Als je de kans krijgt daar mee door te gaan, dan doe je dat. Kijk nou naar iemand als Tineke de Nooij (78). Zij heeft nog de lol van haar leven. Als je drie of vier weken geen radio doet, dan gaat het jeuken. Het is een kwestie van geven en nemen tot wanneer ik mag doorgaan. Ik werk met een jaarcontract bij de KRO/NCRV. Dan kan het eind dit jaar voorbij zijn, maar dat geloof ik niet. Volgens mij willen ze wel met me door. Of ik doorga tot ik erbij neerval? Als dat volgende week is wel, hahaha."

Om met één van Van Leeuwens bekende radioprogramma's te spreken gaan we terug in de tijd. Naar 1954, als zijn moeder van hem bevalt in een Dordts ziekenhuis. Als de baby nog gewoon Ton Egas heet en niet door het leven gaat onder zijn radionaam, waarbij hij het achterste deel leent van zijn moeder (zie kader).

"Mijn ouders woonden destijds bij mijn grootouders in Werkendam", vertelt de dj. "Mijn vader was leraar in Rotterdam en we zouden in de wijk Overschie gaan wonen. Maar dat huis was nog niet klaar, dus trokken ze in bij mijn opa en oma. En toen kwam ik, te vroeg. Mijn moeder is halsoverkop naar Dordrecht gegaan en daar bevallen. Na een maand gingen we terug naar Werkendam. Daar heb ik een half jaartje gewoond voor we naar Rotterdam verhuisden."

Zowel Dordt als Werkendam ziet Van Leeuwen als kind echter nog heel vaak. "Ik ben nog steeds een Dordtenaar, want ik ben daar geboren", zegt hij lachend. "Ik ken de stad goed van de momenten dat ik naar mijn grootouders ging. Dan reisden we met de trein van Rotterdam naar Dordrecht en pakten we daar zo'n grijze bus naar de veerpont bij de Kop van 't Land. Na het afmeren reden we dan heel de dijk af naar Werkendam."

Na de scheiding van zijn ouders verhuist zijn moeder met haar werk naar Zwijndrecht. Naar de gloednieuwe flats aan het IJsvogelplein. Jaren later volgt een verhuizing naar Zeist en komt het mediawalhalla Hilversum dichterbij voor de tiener Van Leeuwen die al vanaf zijn elfde levensjaar openlijk droomt van een baan als dj op het zendschip van Veronica.

Radio 538

"Het eerste wat ik na onze komst in Zeist deed, was vragen of ik in de studio aan de Utrechtseweg op bezoek mocht", herinnert Van Leeuwen zich. "Ik ben er wel drie, vier of vijf keer geweest. Ze moesten me er echt uit trappen. Toen ze de etherfrequentie veranderden van 192 meter naar 538 meter, kwam er een nieuw programma voor gastdiskjockeys. Ik was de gelukkige."

Na het opdoeken van de zeezender in 1974 werkt Van Leeuwen korte tijd voor Radio Mi Amigo om in 1978 terug te keren bij de Veronica Omroep Organisatie, waar hij wordt binnengehaald door oud- Top 40 presentator Lex Harding. Hij zal hier tot 1992 werken als dj, voor hij via een uitstapje bij RTL Radio terechtkomt bij Radio 538. Hij schopt het hier zelfs tot programmaleider.

Terugblikkend op de jaren 80 en 90 ziet Van Leeuwen die als zijn 'hoogtijdagen'. "Een fantastische, hectische tijd. Het effect dat jouw uitzending had, was enorm. Die tijd was een soort rollercoaster. Dat maakt de herinneringen zo leuk."

'Radio stond centraal'

Ook een tijd die niet meer te vergelijken is met vandaag de dag, meent de programmamaker. "Er was toen nog geen internet en mobiele telefoon. Radio stond heel centraal in het leven van jonge mensen. Met de Veronica Omroep Organisatie hadden we in het radiolandschap marktaandelen van 20, 30 of 40 procent. Als je dan weet dat Radio 2 nu met 13 procent bovenaan staat..."

En zo zijn er meer verschillen, merkt van Leeuwen op. "Tegenwoordig is de stem van de dj niet meer zo belangrijk. Natuurlijk moet je geen piepstemmetje hebben, maar mensen worden niet meer aangenomen omdat ze zo'n sonoor stemgeluid hebben. Vroeger moest het gewoon goed klinken. Nu gaat er meer om wat diskjockeys los kunnen maken bij luisteraars, wat je bij hen bereikt."

Op de vraag waar dat omslagpunt is gekomen, valt het bij Van Leeuwen even stil. Zodra hem wat namen worden voorgeschoteld, slaat hij aan. "Ruud de Wild is een goed voorbeeld. Als er één geen goede radiostem heeft dan is het Ruud de Wild. Waarmee ik absoluut, absoluut niet wil tornen aan zijn vakmanschap, want dat heeft hij natuurlijk. Ik ken Ruud nog goed uit de tijd dat hij bij Radio 538 werkte en daar programma's produceerde. Hij doet het fantastisch, maar hij is niet gezegend met een mooie radiostem. Al herken je hem wel als geen ander." 

Niet dat Van Leeuwen zichzelf zo fantastisch vindt trouwens, zo vertelt hij later als hem wordt gevraagd naar de beste dj met wie hij ooit heeft samengewerkt. "Ik vind mezelf al niet zo denderend. En ik vind anderen ook niet zo denderend, het kan allemaal zoveel beter."

Na enig aandringen geeft hij toch een naam prijs. "Lex Harding. Dat komt ook omdat ik veel aan hem te danken heb. Hij gaf me de kans en ik heb veel van hem geleerd. En Rob Out. Ik vind het nog steeds raar dat er geen Rob Out-straat is op het Mediapark. De gekste namen kom je er tegen. Out schittert door afwezigheid. Die man heeft de Veronica Omroep Organisatie opgestuwd naar meer dan één miljoen leden. De grootste omroep die Nederland ooit gekend heeft. Mag die man dan een straatje hebben. Vernoem desnoods de bar in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid naar hem."

Radiokerkhof

Van het verleden terug naar het heden. De thuisbasis voor Van Leeuwen is vandaag de dag NPO Radio 5. Daar presenteert hij op zaterdag- en zondagmiddag van vier tot zes uur Theater van het Sentiment voor KRO/NCRV. Het station heeft een minder grote naam dan eerder genoemde zenders, maar is wel een plek waar de dj tussen andere radio-iconen zit als Jeroen van Inkel, Tineke de Nooij, Hans Schiffers, Corné Klijn en Daniël Dekker. 

"Het is absoluut geen radiokerkhof, maar een zender die is bedoeld voor mensen boven de 50 jaar. Daar is duidelijk behoefte aan", countert Van Leeuwen een prikkelende vraag. "We hebben een groeiend marktaandeel, NPO Radio 5 wordt steeds populairder. We zitten nu op 5,1 procent. Zonder etherfrequentie. Dat is heel knap. Dat komt niet alleen door de gezellige programma's, maar ook doordat er heel veel luisteraars zijn in die doelgroep. Het accent ligt bij ons op de jaren 60, 70 en een beetje jaren 80. Dat is de kern van het station. Er wordt veel teruggekeken naar het voorbije leven. Dat is niet zo gek, want onze luisteraars hebben meer verleden dan toekomst. Ze hebben veel om uit te putten en om aan herinnerd te worden."

Zelf doet Van Leeuwen dat ook vaak, terugblikken. Of uitzendingen terugluisteren. "Er zijn veel oude uitzendingen online terug te vinden. Nooit geweten dat zoveel mensen bandrecorders lieten meelopen om alles op te nemen. Toen ik uitzendingen van dertig jaar geleden terug luisterde, dacht ik: jeetje, ik was eigenlijk best wel goed. Terwijl ik me destijds afvroeg waarom ze mij bij Veronica zendtijd gaven, haha. Ja, ik denk graag terug aan die tijd, maar ben niet weemoedig."

Is het nou Bart of Ton?

Bart van Leeuwen heet in het echte leven Ton Egas, alleen mogen louter 'mensen met wie hij een persoonlijke band heeft' hem zo noemen. "Of met wie ik het bed heb gedeeld", grapt hij. "Ik probeer de namen strikt te scheiden. Al luister ik naar beide. Als iemand in Parijs 'Bart' naar me roept, kijk ik om. Het is alleen lastig aan de telefoon. Daarom neem ik altijd maar op met 'hallo'."

De radionaam dateert van de jaren 70, vertelt de diskjockey. "Het was toen de gewoonte om als dj een gekunstelde naam aan te nemen. Op het schip bij Veronica wilden ze iets Hollands. Destijds was de serie Bartje op televisie en mijn neefje heette ook zo. Zodoende begon ik op de radio als Bart. Alleen Bart."

Tot collega Hans Mondt (presentator van het radioprogramma 'Muziek terwijl u werkt') hem een telefoonboek voor zijn neus hield. "Hij zei: ga maar eens kijken of je een leuke achternaam kan vinden. Ik kon niets vinden en toen vroeg Hans naar de achternaam van mijn moeder. Van Leeuwen was dat. En zo ontstond Bart van Leeuwen."

'De uitspraak achtervolgt me'

'Ik houd niet van muziek'. Getekend: Bart van Leeuwen. Hoe kan een dj dat nou zeggen? "Ik heb dat een keer quasi gekscherend gezegd. Dat is natuurlijk onzin, maar het achtervolgt me wel", zegt hij met een dikke glimlach op het gezicht.

Wat hij er dan wel mee bedoelde? "Ik ben met muziek bezig voor mijn werk. Als ik drie of vier uur radio heb gemaakt, dan hoef ik echt geen muziek te horen als ik net thuis ben. Dan is de stilte zeer weldadig."

Voordeel hiervan, zo legt Van Leeuwen uit, is dat hij voor elk station kan werken. "Ik heb niet echt die drang om mensen te laten horen wat ik mooi vind of mensen muziek te laten ontdekken. Zoals Rob Stenders (Radio 2, oud-collega Veronica, red.) dat heeft. Hij was wel eens jaloers op mij dat ik een lijstje van de muziekpolitie, zoals ze dat in Hilversum noemen, voor mijn neus kreeg en kon afwerken. Ja, ik kan heel goed in een format werken. Daarom heb ik ook ik Nederlandstalige muziek kunnen draaien bij Radio Nationaal en happy hardcore in de tijd van Radio 538."