’Andere koek dan ons maakbare leventje’
— Nederland krijgt deze dagen veel te verwerken. Zijn we hier mentaal tegen opgewassen? Wel als we onze mentale weerbaarheid trainen, zegt psychiater Esther van Fenema.
Door ESTHER VAN FENEMA, PSYCHIATER
Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn we niet meer geconfronteerd met grote (inter)nationale bedreigingen. In de afgelopen decennia werd ons vooral voorgespiegeld dat de werkelijkheid maakbaar en controleerbaar zou zijn en dat heeft ons verwachtingspatroon sterk gevormd.
Hoe weerbaar zijn we eigenlijk als de échte realiteit meedogenloos en onherroepelijk op ons afkomt, zoals nu? We konden het ons lang veroorloven om opgewonden te raken over Zwarte Piet en genderneutrale wc’s, maar moeten nu constateren dat we met een heel ander soort vijand te maken hebben die zich niks aantrekt van onze meningen en discussiepanels.
Op dit moment is het virus de baas en kan geen commissie, taskforce of expertgroep voorspellen hoe ons leven er in de nabije toekomst uit zal zien.
En als er iets is wat we slecht verdragen dan is het gebrek aan controle, onzekerheid en machteloosheid. In onze maakbare samenleving zijn deze gevoelens voor de meesten van ons volstrekt nieuw en dat veroorzaakt veel angst en paniek.
In de 14e eeuw werd de pest beschouwd als een onontkoombare straf van God voor menselijke zonde. Men onderging deze straf lijdzaam en ging boete doen in de hoop dat God weer gunstig gestemd zou worden.
Ook wij moeten corona lijdzaam ondergaan, maar hebben als seculiere samenleving geen zingevende verklaring of handelingsperspectief. Je ziet onze behoefte aan rituelen weerspiegeld in initiatieven, zoals klappen voor hulpverleners of met elkaar zingen vanaf het balkon. Voor de meesten van ons bestaat er geen toornige God die ons een lesje wil leren en moeten we het doen met een armzalige vleermuis op de markt in Wuhan als oorzaak.
Op individueel niveau wordt mentale weerbaarheid door allerlei factoren bepaald, zoals persoonlijkheidskenmerken en eerdere (traumatische) ervaringen.
Sommigen mensen zijn van nature angstig en vermijdend en anderen houden juist van nieuwe situaties en uitdagingen. Als je als kind te maken hebt gehad met bijvoorbeeld een ernstig zieke of zelfs overleden ouder, dan kun je de actuele bedreigingen eerder als catastrofe ervaren omdat je weer uitgaat van het ergste.
Wat is er nodig om mentaal sterker te worden, zodat we deze uitdaging het hoofd kunnen bieden? Humor is een belangrijk instrument om een grimmige werkelijkheid het hoofd te bieden. Hopelijk zijn we dat niet verleerd in politiek-correcte tijden, waarbij we elkaar aanpraten dat humor al snel kwetsend is.
Bij patiënten die radeloos zijn door angstklachten is één van de eerste maatregelen dat je iemand helpt om de wereld weer wat kleiner en overzichtelijker te maken. Je adviseert om niet te lang vooruit te kijken omdat het in zo’n staat toch niet lukt om de toekomst goed te overzien. Daarnaast is het verstandig om een dagprogramma te maken met allerlei concrete activiteiten en voldoende afleiding.
In tijden van corona kan het daarnaast raadzaam zijn om het zoeken van allerlei onheilsberichten te beperken tot bijvoorbeeld tweemaal per dag een half uur.
Corona confronteert ons met een nieuwe realiteit waar we ons op dit moment nog niet goed raad mee weten. Onze menselijke geschiedenis leert gelukkig dat we als soort ook een kei zijn als het gaat om aanpassen aan nieuwe omstandigheden! Laten we ons dus inzetten om onze mentale weerbaarheid te trainen, want dat biedt tenminste perspectief!
Esther van Fenema is psychiater
Geen opmerkingen:
Een reactie posten